Triki na poprawę mówienia w języku obcym

fot. Ev Mylonaki

Mówienie w języku obcym bywa nie lada wyzwaniem. Uczymy się gramatyki, wkuwamy słówka, osłuchujemy z językiem. Spędzamy godziny nad podręcznikiem, w klasie, na kursie. Czas poświęcony na edukację w niemal laboratoryjnych warunkach owocuje w co raz lepsze rozumienie i bardziej satysfakcjonujące wyniki na testach językowych. Niestety mimo całego trudu włożonego w przyswajanie nie zawsze łatwo nam wziąć czynny udział w rozmowie w obcym języku. Bywa, że rozumiemy rozmówcę, ale nie potrafimy się wysłowić by udzielić mu odpowiedzi. Jak gdyby coś blokowało nam dostęp do całej wiedzy, którą z mozołem od dawna zdobywamy. W takich sytuacjach nasza motywacja potrafi spaść do zera. Sprowadzona zostaje do pytania : "Jaki sens harować, skoro pomimo bycia na poziomie B1-2, a może nawet którymś C nie umiem przeprowadzić dialogu na poziomie A?? " 

Oto kilka możliwych przyczyn tego zjawiska i kilka sposobów by więcej niezręcznej frustracji nie przeżyć. Lecz by mówić i mówić, tak że rozmówca będzie przed nami uciekał w celu odzyskania spokoju.

Czynność mówienia jest bardzo złożonym procesem. 

W mózgu za mowę odpowiedzialne są dwa ośrodki. Jeden za jej produkowanie a drugi za jej rozumienie. Dodatkowo czynność ta warunkowana jest pracą narządów mowy i słuchu. Narząd wzroku odgrywa pomocniczą rolę, umożliwijając obserwację ruchu ust osoby mówiącej oraz pozwalający na odczytanie języka ciała i emocji towarzyszących wypowiedzi.

Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Człowiek nabywa ją w ciągu swego życia w kontakcie z osobami mówiącymi. Dlatego nie powinno w nas budzić zdziwienia, że odnajdujemy się w sytuacji, gdzie pomimo deklarowanej wysokiej znajomości języka obcego nie potrafimy w tym języku mówić. Tej umiejętności po prostu jeszcze nie nabyliśmy i nie rozwinęliśmy. 

Bo czym jest mowa? To nie tylko zdolność komunikacji wynikająca z myśli. To zdolność posługiwania się systemem, kodem językowym, który umożliwia odbiór ale i przesłanie informacji.

Kontakty werbalne z otoczeniem przyspieszają rozwój mowy: wzbogacają słownictwo, uczą prawidłowego stosowania zasad gramatycznych, akcentu, melodyjności języka. 

Opóźnienie i zaburzenie mowy jest bezpośrednim następstwem zaniedbań środowiskowych. Dotyczy to oczywiście nie tylko pierwszego, ojczystego języka, ale także każdego kolejnego przez osobę przyswajanego.

• -Gdy ktoś do nas mówi pozostawia w naszym mózgu ślady słuchowe, dzięki czemu stopniowo wiążemy nazwy ze zjawiskami. 
• -A kiedy staramy się udzielić na głos odpowiedzi na zadane pytanie bogacimy nasze słownictwo, utrwalamy je.
• -Języka uczymy się przez naśladownictwo. Z tego względu oczywistym jest, że najpierw zaczynamy rozumieć - dzięki obserwacji, po czym zaczynamy wymawiać. Stopniowo mówiąc co raz dłuższymi i bardziej poprawnymi gramatycznie zdaniami. 

Przebieg procesu nauki mówienia w języku obcym obserwuję, że ma wiele cech wspólnych z  formą zaobserwowaną u dzieci w nauce języka ojczystego. Dlatego nie należy smucić się, że mimo dobrej teoretycznej znajomości języka nie potrafimy jeszcze z żywym rozmówcą przeprowadzić  dialogu na zadawalającym nas poziomie. Rozumienie przychodzi pierwsze. Jest to niezbędny krok wstępny do mówienia. Aczkolwiek jako dorośli świadomie uczący się języka możemy proces nauki mówienia przyspieszyć. Mianowicie .. mówiąc, jak najwięcej, jak najczęściej.

Psychologicznie sprawę potraktuj:  

• -Nie czuj się zażenowany, gdy popełnisz błąd, bądź gdy rozmówca Cię nie zrozumie;
• -Dostrzegaj najdrobniejsze sukcesy w mówieniu, to zachęci Cię do dalszej pracy;
• -Bądź cierpliwy;
• -Bądź wyrozumiały dla błędów, które popełniasz;
• -Wszelkie błędy i nieporozumienia przyjmuj z uśmiechem.

Ćwiczenia na poprawę czynności mówienia w języku obcym:

• -Wymawiaj na głos słowa i całe zdania;
• -Czytaj na głos;
• -Słuchaj i powtarzaj usłyszane zwroty;
• -Słuchaj, powtarzaj i przyglądaj się zapisowi tekstu, po czym odczytaj go na głos początkowo razem z nagraniem, później samodzielnie. Postaraj się się zachować oryginalną wymowę i rytm wypowiedzi;
• -Mów sam do siebie. Udawaj, że prowadzisz program telewizyjny, w którym opisujesz wykonywane przez siebie czynności czy przeżywane emocje, np. podczas gotowania tłumacz widzowi co i dlaczego kolejno robisz (rzecz jasna w języku obcym!). Bądź kreatywny i nie zwracaj uwagi na popełniane błędy;
• -Jeżeli masz możliwość korzystaj z konwersacji, online bądź osobiście. 
• -Nie musisz wyłącznie mówić. Pisane pomoże we wzbogacaniu słownictwa i struktur gramatycznych, wyrażaniu opinii, wymianie wiedzy, przełoży się na mowę pośrednio. By przełożyło się bezpośrednio potrzeba mówić. Nie ma na to innego sposobu. Ale pisanie też w jakimś stopniu będzie pomocne.

Mowa jest trudnym procesem, dlatego cierpliwości i wyrozumiałości dla siebie samego Ci życzę. Popełnisz błędy. Zajdą niekiedy zabawne nieporozumienia. Pamiętaj, że budujesz nowe umiejętności obok tych, które już posiadasz. Nieustannie się rozwijajasz i doskonalisz. Daj sobie czas by odnosić kolejne sukcesiki, ale nie trać czasu na zwlekanie z mówieniem. Nie nabędziesz tej umiejętności w ułamku sekundy, gdy już będziesz potrafił świetnie pisać, czytać i rozumieć, jeżeli nie poświęciłeś czasu by równolegle ją kształcić. Nigdy nie odmawiaj sobie rozmawiania w języku obcym - to najskuteczniejsza i najbardziej naturalna metoda akwizycji języka. 
Każdy człowiek zaczyna naukę od słuchania, obserwacji -rozumienia, po czym zaczyna mówić. Dopiero później uczy się czytać i pisać. 

Jako dorośli nie powinniśmy tej kolejności odwracać. Ona dalej powinna być ta sama, choć możemy sobie pozwolić by szybciej przejść do doskonalenia i rozwoju kategorii czytania i pisania. Jednak mówienie i komunikacja winny być dominujące. To najszybszy i najbardziej skuteczny sposób by poprawnie nauczyć się języka obcego, zarazem używając go w celu, do którego służy i najpewniej do którego jest nam potrzebny. 

Pewne fakty częściowo zaczerpnięte z "Prawidłowości rozwoju mowy i języka dziecka sześcioletniego" Anny Elszowskiej-logopedy, pedagog

„Powiedz mi, to zapomnę. Naucz mnie, to może zapamiętam. Zaangażuj mnie, to się nauczę.”- Benjamin Franklin